کهکشان خیال

در سال‌های اخیر پسروی آب دریاچه ارومیه اثرات نامطلوبی بر بخش کشاورزی گذاشته و چاره‌اندیشی برای احیاء این دریاچه و تداوم حیات تولید بخش کشاورزی در اراضی شهرستان‌های مُشرف به آن گوشزد می‌کند.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) گفت: زارعان و باغداران استان یک میلیون و 200 هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان به‌صورت دیم و آبی است که دوسوم آن به‌صورت دیم و یک‌سوم باقیمانده به‌صورت آبی اداره می‌کنند.

مسعود محمدیان با اشاره به تقسیم‌بندی اراضی استان افزود: دوسوم این اراضی دیم و یک‌سوم باقی آبی محسوب می‌شوند.

وی از اثرات بادهای نمکی از سوی دریاچه ارومیه خبر داد و خاطرنشان کرد: بادهای نمکی اراضی زراعی و باغی حاشیه دریاچه ارومیه را تحت تاثیر مستقیم خود قرار داده و علاوه بر آن موجب خشک شدن قنات‌ها، چشمه‌ها و همچنین چاه‌های کشاورزی این حوزه و یا موجب شوری آنها شده است.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی ادامه داد: تصمیم‌گیری هوشمندانه برای حل و فصل مشکل پسروی دریاچه ارومیه باعث امیدواری در کشاورزان برای کشت پاییزه مؤثر است و با تصمیم‌گیری‌های هوشمندانه می‌توانیم اثرات طوفان‌های نمک دریاچه ارومیه را کاهش دهیم.

محمدیان تصریح کرد: کشت محصولات کشاورزی با نیاز آبی کم در حاشیه دریاچه ارومیه از مهم‌ترین راهکارهای جلوگیری از فاجعه زیستی و تداوم تولید در بخش کشاورزی به‌شمار می‌آید.

رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی در گفتگو با خبرنگار ایانا گفت: آذربایجان شرقی در یک منطقه نیمه‌خشک اقلیمی قرار گرفته است و استمرار و حاکمیت خشکسالی‌های چند سال اخیر در سطح استان باعث کاهش منابع آبی، افت شدید سفره‌های آب زیرزمینی، خشک شدن و پسروی آب دریاچه ارومیه و گسترش سطح اراضی شور حاشیه دریاچه ارومیه شده است.

حسن منیری‌فر با ضروری دانستن بهره‌گیری از یافته‌های تحقیقاتی یادآور شد: سطح زیر کشت باغ‌ها و اراضی زراعی نیز که وابسته به منابع آب زیرزمینی و سطحی بوده به‌صورت بی‌رویه و نامتناسب با شرایط اقلیمی و محدودیت منابع آبی در منطقه توسعه پیدا کرده است و اهمیت توجه به تبعات زیست محیطی خشک شدن دریاچه ارومیه و اثرات مستقیم آن بر اکوسیستم‌های کشاورزی و منابع طبیعی منطقه، ضرورت توجه به انجام تحقیقات بیشتر در این زمینه و استفاده بهینه از یافته‌های تحقیقاتی صورت گرفته را دوچندان می‌کند.

وی تأکید کرد: کشت محصولات کشاورزی با نیاز آبی کم در حاشیه دریاچه ارومیه، از مهم‌ترین راهکارهای جلوگیری از فاجعه زیستی و تداوم تولید در بخش کشاورزی به‌شمار می‌آید و اجرای طرح‌های آبخوانداری و آبخیزداری برای احیای دریاچه ارومیه لازم است.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی در گفتگو با خبرنگار ایانا اظهار داشت: اجرای قانون تعیین تکلیف چاه‌های غیرمجاز کشاورزی، پرداخت تسهیلات کم‌بهره برای حفظ مشاغل موجود منطقه، اجرای طرح‌های آب و خاک طبق روال مناطق محروم با 100 درصد اعتبارات دولتی می‌تواند از پیشنهادات مهم این همایش در کاهش اثرات مخرب پسروی دریاچه ارومیه در حوزه کشاورزی باشد.

ایوب ایرانی‌فام افزود: تغییر الگوی کشت در حاشیه دریاچه ارومیه امکان‌پذیر است و برای این منظور محصولات گلرنگ و کلزا جایگزین محصولات زراعی و پسته جایگزین برخی محصولات باغی قابل توصیه است.

وی از مقدار آب از دست رفته دریاچه ارومیه خبر داد و خاطرنشان کرد: با توجه به شرایطی که باعث شده که اکنون این دریاچه حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد آب خود را از دست بدهد و سازمان در کنار توسعه الگوی کشت، توسعه آبیاری تحت فشار، مرمت و بازسازی قنوات و جایگزینی کشت‌های خشکی‌پسند، در نظر دارد تمامی توان خود را در تحقق دستیابی به الگویی پایدار و همه‌جانبه در صیانت از آب و خاک این حوزه مهم با استفاده از توان تخصصی پژوهشگران و محققان حوزه دانشگاهی به‌کار بسته و برپایی این همایش در راستای نیل به این هدف بزرگ است.

ایرانی‌فام تصریح کرد: ارائه راهکارهای اصلاح الگوی کشت در منطقه، توسعه و تقویت فعالیت‌های مرتبط با آبخوانداری در منطقه و معرفی بسته پیشنهادی مدیریت بهینه اراضی شور حاشیه دریاچه ارومیه ازجمله این راهکارها است.

مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی با بیان مزایای برطرف شدن این مشکل دریاچه ارومیه به خبرنگار ایانا گفت: افزایش راندمان تولید، بهبود کیفیت محصولات، کاهش ضایعات و تولید محصول سالم با برطرف شدن کم‌آبی در دریاچه ارومیه قابل پیش‌بینی است.

سعداله اسکندری ادامه داد: کارشناسان کاهش سفره‌های آب زیرزمینی و کاهش کیفیت آب و خاک اراضی را از کم‌آبی دریاچه ارومیه می‌دانند.

وی با بیان تأثیرگذار بودن توسعه روش‌های پیشرفته آبیاری به‌عنوان راهکاری برای سازگاری با وضعیت فعلی این دریاچه یادآور شد: توسعه ارقام متحمل به شوری و استفاده از آب‌های نامتعارف نیز برای این سازگاری قابل توصیه است.

مشاور رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی در گفتگو با خبرنگار ایانا از برنامه‌ریزی سازمان برای وضعیت فعلی دریاچه ارومیه خبر داد و اظهار داشت: در سال 90 برنامه‌ای پنج‌ساله در سازمان برای افزایش راندمان تولید با اجرای سیستم‌های نوین آبیاری، لوله‌گذاری و احداث شبکه در شهرستان‌های واقع در حوزه آبریز و همجوار با این دریاچه در استان آغاز شده است.

خلیل هاشمی تأکید کرد: با در نظر گرفتن پتانسیل محدود آبی استان سهم حقآبه آذربایجان شرقی از دریاچه ارومیه 270 میلیون مترمکعب و به نوعی کمتر از 90 درصد برآورد شده است.

مسئول راهبری دریاچه ارومیه با اشاره‌ای به حماسه اقتصادی خاطرنشان کرد: تولید پایدار با صرفه‌جویی، خاک‌ورزی حفاظتی و مدیریت بقایای گیاهی و تولید سالانه دو میلیون تن محصول زراعی، باغی، دامی و شیلات دور از انتظار نخواهد بود.

مدیر دفتر محیط زیست و توسعه پایدار سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی به خبرنگار ایانا گفت: با در نظر گرفتن کم‌آبی در استان استفاده از علوفه تر برای دام‌ها قابل توصیه بوده و آب موجود در علوفه به مصرف دام می‌رسد.

احمد بایبوردی با بیان راهکاری برای کم‌آبی در استان افزود: مصرف بهینه آب می‌تواند به‌عنوان راهکاری تأثیرگذار با در نظر گرفتن کم آب شدن دریاچه ارومیه قابل توصیه است.

وی از احتصاص یارانه به بهره‌برداران شهرستان‌های مشرف به دریاچه ارومیه خبر داد و تصریح کرد: با اختصاص یارانه به زارعان و باغداران و امکان‌پذیر شدن بهره‌گیری از سیستم‌های نوین آبیاری می‌توان در مسیر تولید نیز به نوعی از بهره‌برداران حمایت کرد.

بایبوردی تأکید کرد: برای مقابله با بحران خشک شدن دریاچه ارومیه، افزایش سطوح کشت در پیرامون حوزه آبریز این دریاچه متوقف شده است و با کشت محصولاتی که نیاز آبی کمی دارند ضمن تداوم تولید، از بروز خطرات زیست محیطی جلوگیری می‌شود.

بر اساس این گزارش، انتخاب الگوی کشت مناسب برای زارعان در آستانه سال جدید زراعی در آذربایجان شرقی با وضعیت کم‌آبی تأثیرگذار است و در این میان نقش مروجان برای آموزش چگونگی استفاده از آب پررنگ‌تر از هر زمان دیگری خواهد بود./